Naučnici su analizirali brojne opsežne studije rađene protekle decenije pa su identifikovali najveće sumnjivce za koje je naučno dokazano da su snažno povezani s nastankom malignih procesa u tijelu
Za pojavu karcinoma odgovorna je genetika, ali i životni stil.
Neki slučajevi karcinoma su van naše kontrole, određeni genetskim defektima i predispozicijama koje se prenose s jedne generacije na drugu ili su podstaknuti genetskim promjenama koje prolazimo tokom svog života.
No, isto tako znamo da udisanje određenih tvari, jedenje nekih namirnica i upotreba nekih vrsta plastike znatno povećava vjerovatnoću nastanka smrtonosnih karcinoma, ističu naučnici. Oni su analizirali brojne opsežne studije rađene protekle decenije pa su identifikovali najveće sumnjivce za koje je naučno dokazano da su snažno povezani s nastankom malignih procesa u tijelu.
Business Insider donosi popis namirnica i navika koje mogu izazvati rak, ako ih koristite ili radite često.
- Šećer
Naučnici tvrde da jedenje previše slatkiša može dovesti do dijabetesa, ali i oštetiti vaše ćelije i povećati rizik od nastanka raka. Ali to nije sve. Nova istraživanja pokazuju da šećer može podstaknuti rast tumora u tijelu jer rak koristi šećer kao gorivo.
- Prerađena hrana
Svaka hrana koja dolazi u plastičnom omotu, industrijski je zatvorena i dizajnirana je da traje mjesecima bez kvarenja, ali takođe povećava rizik od raka.
- Pušenje
Iako je duvanska industrija pokušala to prikriti, godinama znamo da duhanski dim sadrži najmanje 70 hemikalija koje izazivaju rak. Nisu pogođeni samo pušači. Ljudi koji udišu dim mogu razviti i smrtonosne oblike raka. Pod većim rizikom su i ljudi koji žvaču duvan, ali i oni koji puše e-cigarete.
Duvanski dim može uzrokovati rak pluća, ali još 16 vrsta raka, poput raka debelog crijeva ili raka dojke. Procjene upućuju na to da oni koji puše između 1 i 14 cigareta dnevno imaju osam puta veći rizik umiranja od raka pluća u odnosu na nepušače. Kod onih koji puše 25 ili više cigareta na dan taj je rizik čak 25 puta veći.
- Sunčanje i solarijum
Redovno sunčanje takođe vam može naštetiti, tako da su mazanje kremom za sunčanje i pronalaženje hlada dobro rešenje ako ćete biti na suncu duže od 15 minuta. Ljudi koji su počeli koristiti solarijum pre 35-e godine života imaju 87 posto veću vjerovatnoću oboljevanja od malignog melanoma u poređenju s onima koji nikad nisu išli u solarijum. Osim toga, ljudi koji su počeli koristiti solarijum pre 35-e godine života imaju 87 posto veću šansu oboljevanja od malignog melanoma u poređenju s onima koji nikad nisu išli u solarijum. I obično sunce šteti, a najopasnije su opekotine i to one nastale u ranijoj životnoj dobi, kažu naučnici.
- Toksične hemikalije na poslu
Neki ljudi svakodnevno rade s toksičnim tvarima. Pod najvećim su rizikom oni koji rade s aluminijumom, slikari, asfalteri, proizvođači guma, frizeri koji se svakodnevno bave bojama (boje mogu sadržavati toksine), pedikeri i manikeri.
- Noćna smjena
Međunarodna agencija za istraživanje raka smatra da je noćna smena kancerogena jer ‘pomiče’ prirodne cikluse spavanja i budnosti. To dovodi do hormonske neravnoteže u telu te povećava rizik hroničnih upala koje se mogu pretvoriti u rak.
- Arsen
Arsen, prirodni deo Zemljine kore, u svom je anorganskom obliku toksičan. Često se nalazi u kontaminiranoj pitkoj vodi na mestima poput Bangladeša. Svetska zdravstvena organizacija kaže da najmanje 140 miliona ljudi u 50 zemalja pije vodu koja sadrži visok nivo arsena. Osim toga, arsen je jedan od najkancerogenijih sastojaka cigarete.
- Dimljeno meso i meso s roštilja
Iako je ukusno, to meso povećava rizik od karcinoma. Prema Nacionalnom institutu za rak, kada se meso peče na otvorenom plamenu ili se prži na visokim temperaturama, masnoća i sokovi iz njega se mešaju s opasnim hemikalijama. Naučnici su otkrili da pripremanje mesa na taj način oslobađa karcinogen nazvan heterociklički aromatski amin, jer dolazi do promjene hemijske i molekularne strukture mesa.
- Ugalj
Rudari uglja decenijama imaju višu stopu karcinoma pluća, bešike te želuca. Najopasniji su poslovi na gasifikaciji uglja i destilaciji kamenog uglja.
- A**ohol
Redovito pijenje alkohola u većim količinama može povećati rizik od razvoja nekoliko različitih vrsta raka, uključujući rak grla, jetre, dojke i debelog crijeva. Prema Nacionalnom institutu za rak, rizik od razvoja raka povećava se s količinom alkohola koju neko popije. Nova analiza gotovo 600 000 ljudi u 19 zemalja s visokim dohotkom utvrdila je da je konzumiranje više alkohola povezano s razvojem svih vrsta karcinoma probavnog sistema. Druga nedavna studija konzumenata alkohola u 195 zemalja širom sveta otkrila je da je više od 25 posto smrti povezanih s alkoholom kod ljudi starijih od 50 godina zbog raka.
- Dizel
Dizel ulje ima više od 30 komponenti koje mogu izazvati karcinom, prema Međunarodnoj agenciji za istraživanje raka.
- Slano sušeno meso i kisela hrana
Riba sušena u soli, koja je popularna u Kini, sadrži mnogo nitrata i nitrita, poznatih karcinogena u životinjama koji takođe mogu uzrokovati rak kod ljudi. Hemijski spojevi mogu oštetiti DNK. Jedenje puno ukiseljene hrane takođe može povećati rizik od raka želuca.
- Prerađeno meso poput slanine i kobasice
Kupljena slanina, burgeri, kobasice, crveno meso i mesne prerađevine predstavljaju rizik za oboljevanje od raka, a po kategoriji štetnosti ulaze u skupinu s cigaretama, alkoholom, arsenom i azbestom, upozorenje je WHO-a nastala na temelju brojnih studija. Najčešće su posljedice pretjerane konzumacija ovih prerađevina rakovi probavnog sistema – želuca, crijeva i gušterače, a stručnjaci ističu kako se studije odnose na industrijski obrađene mesne prerađevine.
- Azbest
Azbest se godinama koristio kao izolacijski materijal prije nego što se povezao s karcinomom pluća.
- Glifosat koji koriste poljoprivrednici
Neke studije pokazuju da je sredstvo za uklanjanje korova, kod poljoprivrednika i vrtlara povezan s višom stopom leukemije. Česti ubica korova, Monsantov glifosat je dokazano kancerogen, a danas je on najčešći herbicid koji se koristi u poljoprivredi širom sveta. Povezuje ga se s povećanim rizikom nastanka non-Hodgkinovog limfoma kod poljoprivrednika.
- Prašina od drveta
Radnici pilane koji redovito udišu puno prašine tokom oblikovanja drva imaju veću šansu da će razviti rak sinusa i nosne šupljine.
- Antibebi pilule
Žene koje su ranije dobile menstruaciju ili kasno ušle u menopauzu imaju veći rizik od raka dojke jer su izložene više estrogena. Upotreba kontracepcijskih pilula takođe može povećati rizik za razvoj raka grlića maternice. Također veći rizik imaju i žene koje su koristile hormonalnu terapiju tokom menopauze.
- Virusi
Ako dobijete virus, posredno povećavate rizik od raka. To je zato što u nekim situacijama oni pokreću genetske promjene u ćelijama. Virusi povezani s karcinomom su humani papiloma virus (HPV), koji uzrokuje rak grlića maternice i virus hepatitisa B i C, koji mogu uzrokovati rak jetre te Epstein-Barr virus. Takođe , bakterija H. pylori može uzrokovati rak želuca.
- Debljina
Dokazano povećava rizik od karcinoma dojke, debelog crijeva, rektuma, jednjaka, bubrega i gušterače.
- Implantanti
Stavljanje stranih predmeta u tijelo poput silikonskih implantata (ili drugih metala i keramike) može dovesti do raka, prema Međunarodnoj agenciji za istraživanje raka.
- Zagađenje vazduha
Prljavi vazduh i čestice u njemu također mogu dovesti do karcinoma. Udisanje čađe je povezano s rakom pluća, jednjaka i bešike.
- Katastrofe
Zrak prepun otrovnih dimova može dovesti do raka. Naučnici su proučavali njujorške vatrogasce, kancelarijske radnike i studente koji su se nakon napada 11. septembra vraćali u centar Menhetna. Imali su veću stopu od otprilike 70 različitih vrsta karcinoma, uključujući dojke, grlića maternice, debelog crijeva i pluća. Takođe, mnogi koji su preživjeli katastrofu, umrli su od raka. Isto tako, ljudi koji su živjeli u blizini mesta nuklearne katastrofe u Černobilu, imaju veću šansu od raka pluća i leukemije.
- Zračenje
Rendgenske i gama zrake dokazano uzrokuju rak, kao i naravno UV zrake. No jedno snimanje u bolnici neće izazvati rak, jer su za to potrebne veće količine i doze zračenja, primjerice poput izloženosti radijaciji u Černobilu ili Fukušimi. Osim toga, i sam se rak često tretira zračenjem. Ipak, američko društvo za borbu protiv raka upozorava da “ne postoji prag ispod kojeg se smatra da je takva vrsta zračenja potpuno sigurna”.
- Hronična, dugotrajna, upala koja oštećuje DNA
Hronična upala, bolesti crijeva ili gojaznost mogu oštetiti DNK i dovesti do većeg broja karcinoma.
- Neke plastike
Novi dokazi otkrivaju kako je industrija plastike godinama prikrivala dokaze o štetnosti BPA, na sličan način kako je duvanska industrija odbijala poveznicu cigareta i raka pluća. Slično je uočeno kod većine plastičnih polimernih materijala. Recimo, za PVC studije pokazuju da postao ga pri raspadu redovito prati kancerogeni monomer, vinil-klorid koji oštećuje jetru, izaziva neurološke poremećaje, oštećenja testisa i imuniteta. Zbog otrovnih aditiva, poput ftalata, olova i kadmijuma.
- Vrući napitci
Pijenje vrućih napitaka podstiče šanse za pojavom raka grla. Isto tako, naučnici su otkrili da ljudi koji piju jako vruće napitke, imaju veću stopu raka jednjaka.
- GMO hrana
Brzinski rast industrije genetski modifikovanih usjeva kontaminirala je našu ishranu na alarmantnom nivou. Više od 90 posto svetskog kukuruza i soje je genetski modifikovano, a o učincima istog još se raspravlja. Stručnjaci se slažu kako pre nego je GMO dodan u sastav više od 1000 namirnica nisu sprovedena adekvatna istraživanja o njegovom uticaju te niko ne zna dugoročne posljedice konzumiranja takve hrane.
- Kokice iz mikrotalasne
U omote su dodane sintetske hemikalije, pogotovo u industriji brze hrane, koje bi trebale sprečiti da van iscure masti – objašnjava nutricionistkinja Elisa Gudman.
Kokice za mikrotalasnu su pune tih hemikalija, koje se, kad se zagreju, automatski šire u same kokice. One štetno deluju na vaš endokrini sistem, a povezane su razvojem karcinoma, povišenim lošim holesterolom, smanjenim imunitetom, bolestima štitne žležde i neplodnosti.’
- Light proizvodi
Fat-free zvuči kao nešto dobro, jer za većinu masti predstavljaju nešto loše, no ovakve namirnice su jako nezdrave. Prehrambena industrija počela je zamjenjivati životinjske masti s nezasićenim biljnim uljima koja su dovela do povećanja potrošnje trans-masti. A kako bi to nadoknadili, proizvođači su počeli dodavati velike količine šećera, između ostalog. Drugim riječima, rizikujete debljanje, dijabetes, srčane bolesti i rak.
- Osvježivači vazduha
Sladak miris u vazduhu često dolazi u paketu s naftalenom i formaldehidom, poznatim kancerogenima. A sadrže i niz drugih toksičnih hemikalija.
